بازی‌های محلی ترکمن از میراث ارزشمند ترکمن‌هاست که حفظ آن چون حفظ زبان مادری مهم است چرا که در بسیاری از این بازی‌ها می‌توان سنت‌های گذشتگان ترکمن صحرا را مشاهده نمود، پیشنهاد صاحب قلم در این رابطه این نکته است که می‌توان با برگزاری یک دوره بازی‌های محلی ترکمن به صورت نمادین و تدوین کتاب بازی‌های محلی ترکمن با تصاویر آنها این بازی‌های زیبا را که امانتی دست ماست به هم قومان خویش در آینده برسانیم.
قورد توتمیش
این بازی نیز مثل خیلی از بازی‌های دیگر احتیاج به وسیله‌ی خاصی ندارد. در این بازی افراد به دو دسته تقسیم می شوند:
گروه اول: یکی از بازیکنان در نقش گرگ در حال نیمه خمیده قرار می‌گیرد در حالی که دست‌ها را به روی زانو تکیه داده است.
گروه دوم: گروهی که در نقش گوسفند هستند. اما گوسفندانی چموش و بی آرام که پشت سر هم قرار می‌گیرند و از روی گرگ می‌پرند و در حین پرش می گویند: «اؤلیمی، دیری؟ / مرده است یا زنده؟» و گرگ با پرش آخرین گوسفند حمله می‌کند اما گوسفند مورد تهاجم با رسیدن به گروه گوسفندان، خود را از دست گرگ نجات می‌دهد.
این بازی نیز تعلیمی است در جهت روحیه ی اتحاد و یگانگی و ابلاغ این پیام که اگر در جمع باشید از دست دشمن آسیب نخواهید دید.
آیدماجه لار
در این بازی کسی برنده است که بتواند از عهده‌ی بیان تند و سریع جملاتی برآید که از لحاظ واج آرایی تعقید لفظی دارند از آن جمله: «قایرا دأن قرق قل قوریق گلیار قرقی سی نینگ ایچینده قرق یل قثر قالان قزل قل قوریق گلیار»
نظیر این بازی در میان فارسی زبان‌ها نیز بسیار داریم، از آن جمله:
«امشب شب سه‌شنبه است فردا شب هم سه‌شنبه است این سه تا شب آن سه تا شب هر سه تا شب سه‌شنبه است.»
بازی آیدماجه لار شاید برای تقویت حافظه در فراگیری سریع مطالب و تمرین تلفظ سریع کلمات که تعقید لفظی دارند طراحی شده باشد.
مونجوق آتدیلار
وقتی حرف از لاله به میان می‌آید همه لاله معروف
«چونقور قویا داش آتسانگ چونکور گیدر اجه جان»
رو به یاد می‌آورند و تصورشان بر این است که لاله فقط به همین صورت است، اما در واقع خود لاله هم به انواع مختلف می‌باشد، در این مقاله به معرفی مونجوق آتدی لار که نوعی لاله است می‌پردازم.
در این نوع لاله دختران دور هم جمع می‌شوند و هر دختر یک رنگ مونجوق انتخاب می‌کند و همه مونجوق‌ها در یک کاسه ریخته می‌شود و یکی از دختران یک ترانه (لاله) می خواند و یک مونجوق از کاسه در می‌آورد.
آغاچ باشی ساز ادر
شاخه سی آواز ادر
ایلین دن آیرا دوشن
ایندی کیمه ناز ادر
و یک مونجوق از کاسه در می‌آورد و آن رنگ مونجوق متعلق به هر کدوم از دخترها که باشد، این ترانه (لاله) مربوط به آن دختر می‌شود و حالا نوبت اوست که بیاید و لاله‌ی دیگری بخواند و مونجوق بعدی را از کاسه بیرون آورد:
آغام مانگا آل گتیر
آقار سوو دان بال گتیر
گون گورمه دیک یرلردن
کیسه سالیب گل گتیر
و از کاسه مونجوق در آورده و به همین ترتیب تمام دختران ترانه‌ایی می‌خوانند و مونجوقی در می‌آورند. البته این نوع لاله در ایران رواج نداره اما جزو لاله‌های مهم و مطرح محسوب می‌شود. همچنین ترانه‌های مونجوق آتدی لار با ترانه‌های لاله متفاوت می‌باشد که در اینجا می‌توانید نمونه‌ای مونجوق آتدی لارها را بخوانید.
غوشاق آتدی
زمانی كه امكانات ورزشی و تفریحی مطرح نبوده مردم تركمن این بازی را بعنوان یك سرگرمی و بازی دنبال می‌كردند. در این بازی، شالی را به هم می‌بستند كه در زبان محلی آن را «غوشاق» می‌نامند. چنان سفت و محكم می‌شود كه هرگاه بازیکنان تعلل و كم‌كاری كنند چنان بر پشت آنان فرود می‌آید كه آه از نهاد آدمی بلند می‌شود و در این بازی تعداد بازیکنان باید 8 الی 18 نفر باشد
اهداف بازی: مقاومت، همكاری و تعاون، تقویت عضلات بدن، سرعت و چابكی طریقه بازی: در این بازی بازیكنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند و دو نفر بعنوان رهبر گروه و یا خان انتخاب می‌نمایند و نفرات دیگر دو به دو با انتخاب نامی مستعار نزد رهبران گروه بر می‌گردند و بدین ترتیب به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند. این دو گروه رو در رو به فاصله تقریبی 20 متر از همدیگر قرار می‌گیرند. گروهی كه غوشاق در دست آنهاست یكی از افراد گروه خود را پشت سر حریف قرار می‌دهند و غوشاق را بطرف فردی كه پشت سر گروه مخالف قرار دارد، می‌اندازند، اگر غوشاق به دست او رسید در اولین اقدام شروع به زدن حریف می‌كند. حریف نیز سعی دارد خود را به گروه مخالف كه در فاصله 20 متری آنها قرار دارد برساند. اگر موفق به فرار شدند، غوشاق را از آنها تحویل می‌گیرند و جای دو گروه عوض می‌شود و اگر هم موفق به فرار نشدند و یكی از اعضای گروه با غوشاق زده شده، از محل ضربه خوردن تا محل گروه مخالف به آنها سواری می‌دهند. این بازی همچنان ادامه پیدا می‌كند و در نهایت در شماره‌های 10 یا 20 كه بیشترین امتیاز را كسب كرده‌اند، برنده بازی معلوم می‌شود.
قارماک
قارماك يكي از بازي‌هايي است كه در ميان مردم تركمن اجرا مي‌شود براي اجراي اين بازي دايره اي از افراد معمولا بچه‌ها که بر روی خط کشی دایره‌ای شکلی ایستاده‌اند و همچنین طنابی به طول 2 تا 3 متر لازم است. در انتهای این طناب کیسه کوچکی پر از خاک می‌بندند. طناب را با توجه به تعداد افراد شرکت کننده در بازی کوتاه یا بلند انتخاب می‌کنند. اگر تعداد آنها زیاد باشد قطر دایره‌ای که تشکیل داده‌اند نیز بزرگ‌تر خواهد شد، در نتیجه اندازه و طول طناب نیز بیشتر باید باشد. اما در هر حال این اندازه نباید از 3 متر بیشتر شود.
بر اساس قرعه از بین شرکت کنندگان در بازی، فردی را انتخاب می‌کنند و به مرکز دایره می‌فرستند. به آن فرد بالیق چی (ماهیگیر) می‌گویند. آن فرد یک سر طناب را گرفته و سر دیگر طناب را که کیسه کوچک پر از خاک به آن بسته شده در ارتفاع 20 الی 30 سانتی متر از زمین دور خود می‌چرخاند، آنها که بر روی خط دایره‌ای ایستاده‌اند وقتی کیسه به آنها رسید باید با پرش از روی کیسه بی آنکه به بدنشان برخورد کند آن را از زیر پاهای خود عبور دهند. البته برخی از شرکت کنندگان می‌توانند به موقع خود را عقب‌تر بکشند تا طناب و کیسه خاک با آنها برخورد نکند و از مقابلشان عبور نماید. با این توضیح که هر شرکت کننده تنها می‌تواند یکبار این کار را انجام دهد و در صورت تکرار بیش از یک بار او از بازی خارج می‌شود. بالیقچی نیز حق دارد به این نیرنگ‌ها متوسل شود. به این ترتیب که او نیز می‌تواند ناگهان طناب را از حرکت باز دارد و یا ناگهان در جهت مخالف حرکت قبلی بچرخاند. اگر کیسه به پای هرکدام از بازیکنان اصابت کند به معنای آن است که آن فرد صید شده است و به این ترتیب باید از بازی حذف شود.
سه نفر از بازیکنان که بتوانند تا انتهای بازی خود را از اصابت کیسه در امان نگه دارند به عنوان برنده بازی اعلام می شوند.
قانون بازی: بازیکن نمی‌تواند تا پایان بازی از دایره‌ای که رسم شده بیرون برود و محل ایستادن خودش را تغییر دهد. تا انتهای بازی هر چقدر هم بازی کنان اخراج شوند دایره محدودتر نمی‌شود و به همان اندازه باقی می‌ماند.
کلام آخر
با گذشت زمان بسیاری از چیزها به دست فراموشی سپرده می‌شوند که امری بدیهی و مورد تایید است ولیکن هر چیزی که در ارتباط با زندگی هر قومی باشد از میراث بشری تلقی می‌شود و جمع آوری و بایگانی آن ضروری است شاید آیندگان از آن بهره‌ای نبرند یا به آن به چشم تمسخر نگاه کنند ولیکن باید با جمع آوری آنها ادای دین خویش به قومیت و فرهنگ خویش را انجام دهیم.
(برای آشنایی بیشتر با بازی‌های محلی ترکمنی اینجا کلیک کنید).
منابع: golestanema، bayragh
دیدگاه خود را بنویسید