در برخی از روستاهای ترکمن نشین نام‌های محلی روستاها در هنگام ثبت با تلفظ فارسی، اشتباه نوشته شده‌اند که این نام‌های محلی، معنا و مفهوم اصلی خود را از دست داده‌اند. نکته بسیار مهم دیگر آن است که انتخاب اسم‌های ترکمنی برای نام‌گذاری روستاها دارای معانی و مفاهیمی هستند که در این گزارش به آن پرداخته شده و درباره نوشتار و ثبت درست و اشتباه آن توضیح داده شده است.

جرگلان یا جارگلان/  تکله قوز یا تِگِلِک خُوز/ بش درک یا بش دره/ کدام نام ها درست هستند؟

در گذشته و قبل از انجام تقسیم خراسان بزرگ، منطقه جرگلان به منطقه‌ای گفته می‌شد که تمامی روستاهای ترکمن نشین استان را در بر می‌گرفت یعنی از روستاهای ترکمن نشین بخش‌های غلامان، مرکزی راز و جرگلان شروع می‌شد و تا روستاهای داراری ترکمن در شهرستان مانه و سملقان که شامل 36 روستای ترکمن نشین است، اطلاق می‌شد که به تمامی این منطقه جرگلان می‌گفتند، اما پس از انجام تقسیمات کشوری، منطقه جرگلان به 46 روستا ختم شد. اما در مورد معنی کلمه جرگلان که در کتاب جرگلان در یک نگاه به نوشته ابراهیم درخشان که یکی از نویسندگان بومی جرگلان است، از قول بزرگان این منطقه یاد می‌کند که جرگلان یا جارگلان یا جارکلان به منطقه‌ی دارای گودی با طول بزرگ یا دارای جلگه ای بزرگ گفته می‌شد چرا که در ظاهر منطقه جرگلان، جلگه‌ای بزرگ است و چون این کلمه در زبان‌ها چرخیده و کلمه جارگلان و یا جارکلان به جرگلان تغییر پیدا کرده است. در عین حال، روستاهای جرگلان نیز دارای اسامی مختلف و با معنی‌های خاص است و از زمانی که شناسنامه برای افراد صادر شده است تغییرات اساسی پیدا کرده‌اند و معنی و مفهوم واقعی خود را از دست داده‌اند و حتی اگر به لغت نامه دهخدا نیز سری بزنیم هیچ معنی برای آن پیدا نمی‌کنیم. در همین باره، رخشا از اهالی روستای تکله قوز در بخش غلامان در این باره می‌گوید: در لهجه طایفه تکه، کلمه درست روستای (تکله قوز)، ( تِگِلِک خُوز) است و چون از صد سال قبل که مردم در این منطقه ساکن شدند گردوهایی رویید به همین دلیل به (تکله قوز) معروف شد. رخشا می‌گوید اما در زمان صدور شناسنامه، صادرکننده شناسنامه، این اسم را به ( تیلقز) تغییر دادند که در زبان ترکمنی هیچ معنی و مفهومی ندارد. وی هم‌چنین عنوان می‌کند در نصب تابلوی روستا نیز اشتباه دیگری رخ داد که آن را (تکله خوز) ثبت کردند که این نیز در زبان ترکمنی بی معنی است. وی در ادامه می‌افزاید در همسایگی این روستا، نام روستای دیگری نیز به اشتباه ثبت شده است که بجای (بش درک)، (بش دره) می‌گویند درحالیکه نام  (بش درک) درست است چون در این روستا پنج درخت سپیدال وجود داشته است که مردم به همین دلیل به این روستا (بش درک) می‌گفتند اما در سندهای رسمی (بش دره) ثبت شده است. رخشا تصریح می کند اهالی این روستا برای تغییر اسم این روستا پیگیر شدند اما به نتیجه ای نرسیدند. 

دویدوخ یا  دویدوق/ یکه سعود یا یکه سوود/ دولان یا دیه اوله ن/ کدام نام اصلی این روستاها است؟

بانو فروزش از اهالی ساکن در روستای (دویدوخ) یا (دویدوق) نیز در این باره عنوان می‌کند اسم محلی این روستا  (دویدوق) به معنای سیر شده است، چون در گذشته وقتی مردم به این روستا کوچ می‌کردند و به این محل می‌آمدند با فروانی آب و غذا برای خود و دام‌های خود مواجه می‌شدند، بنابراین به این منطقه (دویلمق) یعنی جایی برای سیراب شدن و سیر شدن می‌گفتند تا در این منطقه ساکن شوند و بمانند. وی در ادامه با بیان این‌که در گذر زمان اسم اصلی این روستا حذف و به‌جای آن از کلماتی که معنی و مفهومی نداشتند، استفاده شده است، می گوید زمانی که برای اهالی این روستا شناسنامه صادر می‌شد مسئول ثبت فارس زبان بود و هر چه به او گفته می‌شد (دویدوق) بنویسد آن را متوجه نمی‌شد و در شناسنامه‌ها نام روستا را (دویدوخ ) ثبت کرد که به تازگی نیز این کلمه تغییر کرده و در برخی از تابلوهای رسمی، کلمه (دیدوخ) نوشته شده است. بانو فروزش از مسئولان ذی ربط درخواست کرد در تابلوی این روستا، اسم روستا به اسم محلی و اصلی آن تغییر پیدا کند چون این روستا، روستای هدف گردشگری است و نام اصلی معرف این منطقه است. نوروزی از دیگر اهالی این روستا نیز خاطر نشان می‌کند بسیاری از اسامی روستاها و مناطق بخش جرگلان به اشتباه ثبت شده‌اند به طور مثال اسم شهر (یکه سعود) به اشتباه ثبت شده است و حتی برخی از ادارات در اسناد رسمی خود (یکه صعود) نیز می‌نویسند. وی می‌گوید کلمه درست آن (یکه سوود) است که معنی آن، درخت بید است که در این منطقه وجود داشته است. آقای نوروزی می‌گوید در حال حاضر بر روی تابلوی درب درمانگاه این روستا (یکه سعود)، در سر برگ شبکه بهداشت این منطقه (یکه صعود) نوشته‌اند و در بخشداری و دیگر ادارات این شهرستان نیز (یکه سعود) نوشته شده است. وی هم‌چنین می‌گوید نام درست (شهرک دولان) نیز (دیه اوله ن)  و نام درست روستای (آیری قایه) نیز (اگری قایه) است که در نوشتن نام درست این روستاها این اشتباه رخ داده و ثبت شده‌اند. با این وجود، وی یادآوری می‌کند، نام روستای باغلق به درستی ثبت شده است که این اسم به معنای پوشش درختی و باغی بسته هم‌چنین باغ زیاد است. قاولقا به مکانی بین دو عارضه طبیعی کوه یا صخره سنگی که قابلیت پناهگاه برای دام و... را داشته باشد، گفته می‌شود که خوشبختانه نام محلی این روستا به درستی به ثبت رسیده است.

علت اصلی تغییرات در نام‌های محلی روستاهای ترکمن نشین خراسان شمالی بی توجهی مقامات محلی دولتی در گذشته است که در تنظیم اسناد اولیه، سجل روستاها با زبان، گویش و تلفظ فارسی ثبت شدند. امیدوار هستیم در آینده یک بازنگری در آن‌ها انجام شود.

منبع: dana